အာရှ၏ အငယ်ဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သော အရှေ့တီမော (Timor-Leste) ကို အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (ASEAN) ၏ ၁၁ နိုင်ငံမြောက် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် တရားဝင် လက်ခံလိုက်ကြောင်း မလေးရှားနိုင်ငံ၊ ကွာလာလမ်ပူမြို့တွင် ကျင်းပသည့် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၌ တနင်္ဂနွေနေ့တွင် ကျင်းပသည့် အခမ်းအနားတွင် ကြေညာခဲ့သည်။
အရှေ့တီမောသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ရန် ပထမဆုံး လျှောက်ထားခဲ့ပြီးနောက် ၁၄ နှစ်ကြာ စောင့်ဆိုင်းခဲ့ရသော ခရီးရှည်ကြီး ၏ အောင်မြင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှု သူရဲကောင်းများဖြစ်ကြသည့် သမ္မတ José Ramos-Horta နှင့် ဝန်ကြီးချုပ် Xanana Gusmão တို့သည် အရှေ့တီမော ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံအား အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လက်ခံခြင်းဆိုင်ရာ ကြေညာချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ယခုအခါ အာဆီယံ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ၁၁ နိုင်ငံမှာ ထိုင်း၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ဘရူနိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ မြန်မာ၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အရှေ့တီမော တို့ ဖြစ်လာသည်။
မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် Anwar Ibrahim က အရှေ့တီမောအား လက်ခံလိုက်ခြင်းသည် အာဆီယံအဖွဲ့ကို ပြီးပြည့်စုံစေပြီး အာဆီယံအသိုက်အဝန်းအတွင်းရှိ ပြည်သူများ၏ ဘုံကံကြမ္မာနှင့် ရင်းနှီးသော ဆက်ဆံရေး ကို ပိုမိုထင်ဟပ်စေမည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ဝန်ကြီးချုပ် Gusmão က အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခြင်းသည် ၎င်းတို့နိုင်ငံအတွက် “အလွန်ကြီးမားသော အခွင့်အလမ်းများ” ဖြစ်သည့် ကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ယူဆောင်လာမည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
“တီမော-လေစတေ ပြည်သူတွေအတွက် ဒါဟာ အကောင်အထည် ပေါ်လာတဲ့ အိပ်မက်တစ်ခုတင် မဟုတ်ဘဲ၊ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ခရီးစဉ်ကို အားကောင်းစေတဲ့ အတည်ပြုချက်တစ်ခုပါ” ဟု ၎င်းက မိန့်ခွန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
အရှေ့တီမောသည် ပေါ်တူနိုဂီ၏ ကိုလိုနီအဖြစ် သုံးရာစုနှစ်ကြာ အုပ်ချုပ်ခံခဲ့ရပြီး ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ရုတ်တရက် နုတ်ထွက်သွားခဲ့သည်။ ထို့နောက် အိမ်နီးချင်း အင်ဒိုနီးရှား ၏ သိမ်းပိုက်မှုနှင့် သွေးထွက်သံယို ဖြစ်ခဲ့ရသော ကျူးကျော်မှုများကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီးနောက် ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင်မှ အပြည့်အဝ လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သော အာရှ၏ အငယ်ဆုံး ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။
Source: Nation Thailand
