အစ္စရေးက ထိုးစစ်စတင်ကြောင်း ကြေညာပြီးနောက် ပါလက်စတိုင်းများ ဂါဇာမြို့မှ ထွက်ပြေး

မြို့တော်ရှိ တာဝန်ရှိသူများက ပြောကြားသည်မှာ အစ္စရေးစစ်တပ်က ကြိုတင်စီစဉ်ထားသော ကုန်းကြောင်းထိုးစစ်၏ ပထမအဆင့်များကို စတင်ခဲ့ပြီးနောက် ပါလက်စတိုင်းများသည် ဂါဇာမြို့၏ အချို့သောနေရာများမှ ထွက်ပြေးနေကြသည်။

ရက်ပေါင်းများစွာ ပြင်းထန်သော ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် အမြောက်မြား ပစ်ခတ်မှုများအပြီးတွင် အစ္စရေးတပ်များသည် ပါလက်စတိုင်း တစ်သန်းကျော်နေထိုင်ရာ မြို့၏ အစွန်အဖျားတွင် ခြေကုပ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။

ထိုသို့ဖြစ်လာခြင်းက ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်စ် ကို ထိုးစစ်တစ်ခုသည် “ရှောင်လွှဲမရနိုင်သော သေဆုံးမှုနှင့် ပျက်စီးမှုများ” ကို ဖြစ်စေနိုင်သောကြောင့် ချက်ချင်းအပစ်ရပ်ရန် တောင်းဆိုမှုများကို အသစ်တဖန် ပြုလုပ်စေခဲ့သည်။

နိုင်ငံတကာ၏ ဝေဖန်မှုများရှိသော်လည်း ဂါဇာမြို့တစ်ခုလုံးကို သိမ်းပိုက်ရန် ၎င်း၏အစီအစဉ်ကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေကြောင်း အစ္စရေးက အချက်ပြလိုသည်။ ဂါဇာမြို့ရှိ ဇေတွန် နှင့် ဆာဘရာ ရပ်ကွက်များမှ ပါလက်စတိုင်း ရာပေါင်းများစွာသည် မြို့၏ အနောက်မြောက်ဘက်သို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။

ဂါဇာမြို့ခံများက ကြာသပတေးနေ့အထိ ညတွင်းချင်းပင် မရပ်မနား ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုများ ရှိခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။

“တစ်ညလုံး ကျွန်တော်တို့အိမ်က တုန်နေတယ်။ ပေါက်ကွဲသံတွေ၊ အမြောက်သံတွေ၊ စစ်လေယာဉ်သံတွေ၊ လူနာတင်ယာဉ်သံတွေ၊ အကူအညီတောင်းခံသံတွေက ကျွန်တော်တို့ကို သတ်နေသလိုပါပဲ” ဟု အာမက် အယ်-ရှန်တီ က သတင်းအေဂျင်စီ AFP သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။ “အသံတွေက ပိုပြီးနီးလာပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကိုသွားရမလဲ?”

အမဲလ် အဘဒယ်-အယ်လ် သည် တစ်ပတ်အကြာက ဆာဘရာရှိ သူမ၏နေအိမ်မှ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး ထိုနေရာသို့ တိုက်ခိုက်မှုများ ကျရောက်သည်ကို သူမ ကြည့်နေခဲ့ရသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ “ဂါဇာမှာ ဘယ်သူမှ မအိပ်နိုင်ဘူး၊ မနေ့ညကမှ မဟုတ်ဘူး၊ တစ်ပတ်လုံးလုံး မအိပ်နိုင်ဘူး။ အရှေ့ဘက်က အမြောက်နဲ့ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေက ဘယ်တော့မှ မရပ်ဘူး။ ညလုံးပေါက် ကောင်းကင်ယံက လင်းလက်နေတယ်” ဟု သူမက ဆိုသည်။

အစ္စရေးစစ်တပ်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတစ်ဦးက ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် တပ်ဖွဲ့များသည် ဇေတွန် နှင့် ဂျာဘာလီယာ ဒေသများတွင် ထိုးစစ်အတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ချရန် လုပ်ဆောင်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုထိုးစစ်ကို ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး အစ္စရေး ကက်ဇ် က အင်္ဂါနေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့ပြီး ယခုသီတင်းပတ်နှောင်းပိုင်းတွင် လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်များပါဝင်သည့် အစိုးရအဖွဲ့သို့ တင်ပြမည်ဖြစ်သည်။

ဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင် နက်တန်ယာဟု က ဂါဇာရှိ “နောက်ဆုံးအကြမ်းဖက်အင်အားစုစခန်းများ” ကို သိမ်းပိုက်ရန်အတွက် “အချိန်ဇယားများကို တိုတောင်းလိုက်သည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုတွင် ဟားမတ်စ်က အစ္စရေးခေါင်းဆောင်သည် “ဂါဇာမြို့ရှိ အပြစ်မဲ့ အရပ်သားများအပေါ် ရက်စက်သော စစ်ပွဲ” ကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့ပြီး ဒေသတွင်း ကြားဝင်ညှိနှိုင်းသူများထံမှ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး အဆိုပြုချက်အသစ်ကို “လျစ်လျူရှုမှု” အတွက် ဝေဖန်ခဲ့သည်။ အစ္စရေးက ထိုအစီအစဉ်ကို တရားဝင် တုံ့ပြန်ခြင်းမရှိသေးပါ။

စက်တင်ဘာလအစတွင် အရန်စစ်သည် ၆၀,၀၀၀ ခန့်ကို ထိုးစစ်အတွက် အချိန်ပြည့် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသော ဝန်ထမ်းများအား လွတ်လပ်စေရန်အတွက် ခေါ်ယူထားသည်။ ဂါဇာမြို့ရှိ ပါလက်စတိုင်း ထောင်ပေါင်းများစွာကို တောင်ပိုင်းဂါဇာသို့ ထွက်ခွာရန် အမိန့်ပေးလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။

ပြင်သစ်သမ္မတ အီမန်နျူရယ် မက်ခရွန် က ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် အစ္စရေး၏အစီအစဉ်သည် “လူမျိုးနှစ်မျိုးစလုံးအတွက် ဘေးအန္တရာယ်ဆီသို့သာ ဦးတည်နိုင်ပြီး တစ်ပြည်လုံးကို အမြဲတမ်းစစ်ပွဲလည်ပတ်မှုထဲသို့ နစ်မြုပ်စေမည့် အန္တရာယ်ရှိသည်” ဟု သတိပေးခဲ့ရာ အစ္စရေး၏မဟာမိတ်များစွာကလည်း ၎င်း၏အစီအစဉ်ကို ရှုတ်ချခဲ့ကြသည်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် နိုင်ငံတကာ ကြက်ခြေနီကော်မတီ (ICRC) က နောက်ထပ် နေရာရွှေ့ပြောင်းမှုများနှင့် တိုက်ခိုက်မှုများ ပိုမိုပြင်းထန်လာခြင်းသည် ဂါဇာရှိ လူဦးရေ ၂.၁ သန်းအတွက် “အပြီးသတ် ပျက်စီးနေသော အခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်သည်” ဟု ဆိုသည်။

ပြီးခဲ့သည့်လက ဟားမတ်စ်နှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် ဓားစာခံများ လွှတ်ပေးရေးဆိုင်ရာ သွယ်ဝိုက်သောဆွေးနွေးပွဲများ ပျက်ပြားပြီးနောက် အစ္စရေးအစိုးရက ဂါဇာကမ်းမြှောင်တစ်ခုလုံးကို သိမ်းပိုက်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ကို ကြေညာခဲ့သည်။

အစ္စရေးက ဂါဇာဓားစာခံအားလုံးကို လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုရာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး အဆိုပြုချက်ကို သံသယဝင်နေ

အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (IDF) ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဗိုလ်မှူးချုပ် အက်ဖီ ဒီဖရင် က ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် ရုပ်သံသတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ၌ ဟားမတ်စ်သည် ၂၂ လကြာ စစ်ပွဲအပြီးတွင် “ရိုက်နှက်ခံရပြီး ဒဏ်ရာရနေသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

“အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအတွက် အစိုးရနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု အင်အားစုစခန်းဖြစ်တဲ့ ဂါဇာမြို့မှာ ဟားမတ်စ်ကို ထိခိုက်မှုတွေ ပိုမိုနက်ရှိုင်းအောင် လုပ်ဆောင်သွားမယ်” ဟု ၎င်းက ဆက်ပြောသည်။ “မြေပြင်နှင့် မြေအောက်ရှိ အကြမ်းဖက်အခြေခံအဆောက်အအုံကို ထိခိုက်မှုတွေ ပိုမိုနက်ရှိုင်းအောင် လုပ်ဆောင်ပြီး ပြည်သူလူထုရဲ့ ဟားမတ်စ်အပေါ် မှီခိုမှုကို ဖြတ်တောက်သွားမယ်” ဟုလည်း ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

သို့သော် ဒီဖရင်က IDF သည် ထိုးစစ်စတင်ရန် “မစောင့်ဆိုင်းတော့” ဟု ဆိုသည်။

“ကျွန်တော်တို့ ကနဦးလုပ်ဆောင်မှုတွေ စတင်နေပါပြီ၊ အခုဆိုရင် IDF တပ်ဖွဲ့တွေက ဂါဇာမြို့အစွန်အဖျားမှာ နေရာယူထားပြီးပါပြီ” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

မကြာသေးမီက မြေအောက်လှိုဏ်ခေါင်းတစ်ခုထဲတွင် လက်နက်များတွေ့ရှိခဲ့သော ဇေတွန် ရပ်ကွက်တွင် တပ်ရင်းနှစ်ခု လှုပ်ရှားနေပြီး တတိယတပ်ရင်းမှာ ဂျာဘာလီယာ ဒေသတွင် လှုပ်ရှားနေကြောင်း ၎င်းက ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

မြို့ပြကာကွယ်ရေးအေဂျင်စီက ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် အစ္စရေး၏တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် ပစ်ခတ်မှုများကြောင့် နယ်မြေတစ်ဝန်းတွင် လူ ၂၅ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်ဟု သတင်းပေးပို့ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ထဲတွင် ဂါဇာမြို့အနောက်ဘက်ရှိ ရှတီ ဒုက္ခသည်စခန်း၏ ဘာဒါ ဒေသရှိ ၎င်းတို့၏နေအိမ်ကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခံရသော ကလေးသုံးဦးနှင့် ၎င်းတို့၏မိဘများလည်း ပါဝင်သည်ဟု ဆိုသည်။

ဒီဖရင်က IDF သည် ဟားမတ်စ်က ဂါဇာတွင် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားသည့် ဓားစာခံ ၅၀ ဦးအား ထိခိုက်မှုမရှိစေရန် တတ်နိုင်သမျှ လုပ်ဆောင်နေကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အနက် ၂၀ ဦးမှာ အသက်ရှင်နေဆဲဟု ယုံကြည်ရသည်။ ၎င်းတို့၏ မိသားစုများသည် ဂါဇာမြို့ရှိ ဓားစာခံများသည် ကုန်းကြောင်းထိုးစစ်ကြောင့် အန္တရာယ်ရှိနိုင်သည်ကို စိုးရိမ်ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။

ICRC က ဂါဇာတွင် စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများ ပိုမိုပြင်းထန်လာပါက ပါလက်စတိုင်းအရပ်သားများနှင့် ဓားစာခံနှစ်ဦးစလုံးအတွက် အခြေအနေများ ပျက်စီးနိုင်ကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။

“လပေါင်းများစွာ မရပ်မနား တိုက်ခိုက်မှုတွေနဲ့ ထပ်တလဲလဲ နေရာရွှေ့ပြောင်းမှုတွေအပြီးမှာ ဂါဇာက ပြည်သူတွေဟာ လုံးဝ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်နေကြပါပြီ။ သူတို့လိုအပ်တာက ဖိအားတွေ ပိုများလာတာမဟုတ်ဘဲ သက်သာရာရတာပါ။ ကြောက်ရွံ့မှုတွေ ပိုများလာတာမဟုတ်ဘဲ အသက်ရှူနိုင်ဖို့ အခွင့်အရေးပါ။ ဂုဏ်သိက္ခာရှိစွာ နေထိုင်ဖို့အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အရာတွေဖြစ်တဲ့ အစားအစာ၊ ဆေးဝါးနဲ့ သန့်ရှင်းရေးပစ္စည်းတွေ၊ သန့်ရှင်းတဲ့ရေနဲ့ လုံခြုံတဲ့ခိုလှုံရာတွေကို ရရှိရမယ်” ဟု ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

“စစ်ဆင်ရေးတွေ ပိုမိုပြင်းထန်လာတာက ဆင်းရဲဒုက္ခတွေကို ပိုပြီးနက်ရှိုင်းစေရုံ၊ မိသားစုတွေကို ပိုပြီး ကွဲကွာစေရုံနဲ့ ပြန်လည်မပြင်ဆင်နိုင်တော့တဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်” ဟုလည်း ထပ်လောင်းဖော်ပြထားသည်။

၎င်းက ချက်ချင်းအပစ်ရပ်ရန်နှင့် ဂါဇာတစ်ဝန်းလုံးသို့ လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီများ အလျင်အမြန်နှင့် အနှောင့်အယှက်ကင်းစွာ ဖြတ်သန်းခွင့်ပြုရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ကလည်း ဟားမတ်စ်က ဖမ်းဆီးထားသည့် ဓားစာခံများကို အခြေအနေမရှိဘဲ လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးသူများဖြစ်သော ကာတာ နှင့် အီဂျစ် တို့သည် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်ကို ရရှိရန် ကြိုးပမ်းနေပြီး ဓားစာခံများ၏ ထက်ဝက်ခန့်ကို လွှတ်ပေးရန်နှင့် ရက် ၆၀ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအတွက် အဆိုပြုချက်အသစ်ကို တင်ပြခဲ့ရာ ဟားမတ်စ်က တနင်္လာနေ့တွင် လက်ခံခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

အစ္စရေးက တရားဝင် တုံ့ပြန်ခြင်းမရှိသေးသော်လည်း အစ္စရေးတာဝန်ရှိသူများက အင်္ဂါနေ့တွင် ၎င်းတို့သည် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသဘောတူညီချက်ကို လက်ခံတော့မည်မဟုတ်ဘဲ ဓားစာခံအားလုံးကို လွှတ်ပေးမည့် ပြည့်စုံသောသဘောတူညီချက်ကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် ဟားမတ်စ်က ရိုက်တာသတင်းအေဂျင်စီကို ကိုးကား၍ ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုတွင် နက်တန်ယာဟု သည် ကြားဝင်ညှိနှိုင်းသူများ၏ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအဆိုပြုချက်ကို လျစ်လျူရှုနေပြီး “မည်သည့်သဘောတူညီချက်ကိုမဆို အမှန်တကယ် ဟန့်တားနေသူ” ဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။

အစ္စရေးစစ်တပ်သည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ဟားမတ်စ်ဦးဆောင်သော တောင်ပိုင်းအစ္စရေးအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုအပေါ် တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ဂါဇာတွင် စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ်ကို စတင်ခဲ့သည်။ ထိုတိုက်ခိုက်မှုတွင် လူ ၁,၂၀၀ ခန့် သေဆုံးပြီး ၂၅၁ ဦးကို ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးသွားခဲ့သည်။

ထိုအချိန်မှစ၍ ဂါဇာနယ်မြေ၏ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အဆိုအရ ဂါဇာတွင် အနည်းဆုံး ၆၂,၁၂၂ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာန၏ ကိန်းဂဏန်းများကို ကုလသမဂ္ဂနှင့် အခြားသူများက သေဆုံးသူများဆိုင်ရာ ရရှိနိုင်သော အယုံကြည်ရဆုံး စာရင်းဇယားရင်းမြစ်အဖြစ် ကိုးကားဖော်ပြကြသည်။

Source: BBC